ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ 26 ਦਸੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਏਮਜ਼ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਮਾਗਮ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 2004 ਤੋਂ 2014 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ।
ਡਾ. ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਖੋਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਗੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ‘ਤੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਆਰਥਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।
ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ: ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨਾਲ ਖਾਸ ਸਬੰਧ
ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਅਦਭੁਤ ਜੁੜਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ 26 ਸਤੰਬਰ 1932 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਚਕਵਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਗਾਹ ਵਿਚ ਜਨਮੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅਮਰਿਤ ਕੌਰ ਸਨ। ਪਾਰਟੀਸ਼ਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 1947 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆ ਗਏ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਡਾ. ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਕੀਤੀ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ। ਖਾਲਸਾ ਸਕੂਲ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਤੋਂ 1948 ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਲ ਆਫ਼ ਆਨਰ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸਿਪਲ ਸੰਤ ਰਾਮ ਗ੍ਰੋਵਰ ਅਤੇ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤ੍ਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਾਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ।
ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਵਸਾਇਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਤੱਕ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਈ ਕਈ ਅਹਿਮ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਾਰਚ 2006 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ “ਪੰਜ-ਆਬ” ਬੱਸ ਸੇਵਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀ ਸੀ।
ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ-ਜਲੰਧਰ ਜੀ.ਟੀ. ਰੋਡ ‘ਤੇ 250 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਮੁੱਖ ਐਲੀਵੇਟਿਡ ਰੋਡ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਾਥ ਹੀ, ਅਟਾਰੀ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਗਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਗੱਲਿਆਰਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਲਈ 72 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। 2018 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਦੇ ਐਲਮਨੀ ਮਿਲਨ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਯਾਦਗਾਰ ਪਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿਰਫ਼ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦਾ ਮੱਖ ਸੰਦਰਭ ਵੀ। ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਨੇਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸਦਾ ਗੌਰਵ ਦਾ ਪਾਤਰ ਰਹੇ ਹਨ