ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਉੱਚਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਲੀਦਾਨ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨਵਤਾ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਵੀਰਤਾ, ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਣ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਲਈ ਜੀਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਮੇਲਾ ਸਾਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਦਿਲਾਉਂਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦਾ ਗੁਣ ਵੀ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਕੋ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸੱਚ ਅਤੇ ਧਰਮ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ – ਸ੍ਰੀ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਭੀਤ ਵਿੱਚ ਜਿੰਦਾਵਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ – ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹਾਦਸਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਹਰ ਦਿਲ ਦੁਖਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਸ੍ਰੀ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗਤਾਂ ਫ਼ਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਅਵਸਰ ‘ਤੇ ਰਾਗੀ ਜਥੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਸਾਲਾਂ ਸਾਲ ਤਾਜ਼ਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਮਤਿ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਵਰਣਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ।
ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਮੌਲਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਭੁਲਾਉਂਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਬਲੀਦਾਨ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲ ਦਿੱਲੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦੀ ਜੋੜ ਮੇਲੇ ਵਾਂਗ ਸਮਾਗਮ ਸਾਨੂੰ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਕ ਮੌਲਿਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵੀਏ ਕਿ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇਹ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਭਵਿੱਖ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇ।
ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਬਲੀਦਾਨ ਨੂੰ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਣਾਮ